دژنراسیون ماکولا – Age-related Macular Degeneration
دژنراسیون ماکولا (AMD or ARMD) شایع ترین علت کوری در جهان است! در این بیماری ماکولا یا لکه زرد تخریب می شود. ماکولا قسمت حساس به نور شبکیه و مسئول دید مستقیم و واضح است که برای کارهای دقیق مثل خواندن و رانندگی لازم است.
دژنراسیون ماکولا بر دو نوع است: خشک (Dry) و تَر (Wet). نوع خشک شایع تر بوده و حدود %90 بیماران به این نوع مبتلا می شوند. نوع تَر معمولا با کاهش دید شدیدتر و جدی تری همراه است.
دژنراسیون ماکولا در افراد بالای 65 سال شایع تر بوده و زنان بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند. اکثر موارد این بیماری با افزایش سن بوجود می آیند. این بیماری می تواند عارضه بعضی داروها نیز باشد. همچنین به نظر می رسد ارث نیز در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد.
دژنرسانس ماکولا (خشک) | دژنرسانس ماکولا (wet) |
Source: eyemdlink | |
علائم و نشانه های دژنراسیون ماکولا
دژنراسیون ماکولا می تواند سبب کاهش دید تدریجی یا ناگهانی شود. اگر خطوط مستقیم را موج دار می بینید، دیدتان تار است، یا لکه های تیره در مرکز دید خود می بینید احتمال دارد که دچار علائم اولیه دژنراسیون ماکولا شده باشید. در بسیاری موارد قبل از اینکه بیمار دچار علائم شود چشم پزشک علائم اولیه بیماری را در معاینه تشخیص می دهد. این کار معمولا از طریق تست میدان بینایی صورت می گیرد.
در دژنرسانس ماکولا دید مرکزی مختل شده و بیمار در مرکز دید خود لکه ای سیاه می بیند.
علت دژنراسیون ماکولا
علت دقیق این بیماری هنوز شناخته نشده است. نوع خشک ممکن است بر اثر پیر و نازک شدن بافت ماکولا، رسوب رنگدانه ها در ماکولا، و یا ترکیبی از این دو ایجاد شود. در نوع تَر عروق خونی جدید در زیر شبکیه رشد کرده و خون و مایع از آنها نشت می کند. این نشت سبب مرگ سلول های شبکیه شده و باعث ایجاد نقاط کور در دید مرکزی می شود.
عواملی که شانس ابتلا به بیماری را افزایش می دهد عبارتند از: سابقه خانوادگی، مصرف سیگار، فشار خون بالا، دوربینی و چاقی.
بسیاری از پژوهشگران و چشم پزشکان معتقدند که بعضی از مواد غذایی نظیر روی، لوتئین، زیگزانتین (Xyxantine) و ویتامین های A ،C و E به کاهش خطر ابتلا به بیماری کمک کرده و یا پیشرفت AMD خشک را کند می کنند. چربی ها نیز ممکن است در این میان نقش داشته باشند. در مطالعه ای که نتایج آن در شماره آگوست 2001 مجله چشم پزشکی Archive of Ophthalmologoy چاپ شده است نتیجه گیری شده است که مصرف اسید های چرب امگا-3 که در ماهی به میزان فراوانی یافت می شود اثر حفاظتی در مقابل دژنراسیون ماکولا دارد. از سوی دیگر، مصرف اسیدهای چرب امگا-6 که در روغن های نباتی یافت می شوند خطر ابتلا را افزایش می دهد.
بعضی از موارد دژنراسیون ماکولا عارضه ای از داروهای سمی نظیرکلروکین (دارویی ضد مالاریا) یا فنوتیازین ها (دسته ای از داروهای روانپزشکی) هستند.
درمان دژنراسیون ماکولا
این بیماری درمان قطعی ندارد ولی درمان هایی برای جلوگیری از پیشرفت بیمار و یا حتی بهبود دید وجود دارد.
ویتامین ها و مواد معدنی : تحقیقات نشان داده است که ویتامین های آنتی اکسیدان نظیر بتا-کاروتن (ویتامین A) و ویتامین های C و E ممکن است ماکولا را در برابر تخریب محافظت کنند. اخیرا در مطالعه ای بر روی 3600 بیمار نشان داده شده است که مصرف ویتامین های C ,E, بتا-کاروتن و روی، خطر پیشرفت بیماری را در بعضی بیماران تا %28 کاهش می دهد. این یافته ها سبب می شوند تا پژوهشگران به بیماران در خطر ابتلا به AMD پیشرفته توصیه کنند آنتی اکسیدان و روی به مقادیر زیر مصرف کنند. مقادیر توصیه شده به شرح زیرند:
- 500 میلی گرم ویتامین C
- 400 واحد ویتامین E
- 15 میلی گرم بتا-کاروتن
- و 80 میلی گرم اکسید روی
باید توجه داشت که کسانیکه سیگار می کشند نباید از قرص های بتا-کاروتن استفاده کنند زیرا ریسک ابتلا به سرطان ریه در این افراد و کسانیکه تازه سیگار را ترک کرده اند با مصرف بتا-کاروتن افزایش می یابد.
درمان دارویی با ویزودین (Visudyne): ویزودین اولین دارویی است که برای نوع تَر بکار می رود. در این روش درمانی، دارو به دست بیمار تزریق شده و سپس با استفاده از یک لیزر غیر حرارتی فعال می شود. فعال شدن دارو سبب ایجاد واکنشی شیمیایی می شود که عروق خونی غیر طبیعی را از بین می برد. از هر 6 بیمار درمان شده یک نفر دید بهتری پیدا می کند و این دو برابر بیمارانی است که از این دارو استفاده نمی کنند.
درمان با لیزر: فوتوکوآگولاسیون با لیزر (Laser Photocoagulation) با تخریب و عایق بندی عروق خونی جدید و جلوگیری از نشت خون و مایع باعث بهبود بیماران مبتلا به نوع تَر می شود. در این روش جای لیزر مانند زخمی بر روی شبکیه باقی می ماند و باعث بوجود آمدن نقاط کور در دید بیمار می شود. پژوهشگران مشغول بررسی راه هایی برای کاهش زخم ها و همچنین درمان نوع خشک بیماری با لیزر هستند.
فیلتراسیون خونی (Blood Filtration): در این روش که حدود 2 دهه پیش توسط ژاپنی ها ابداع شد جریان متفاوت خون در غشاء سبب کاهش مقدار بعضی از پروتئین ها و اسید های چرب که مقدارشان زیاد است و ممکن است مضر باشند می شود. این تکنیک در بیماریهای مختلفی بکار گرفته شده است ولی نوع جدیدی از آن بنام رئوفرزیس (Rheopheresis) برای درمان نوع خشک AMD تست شده است. رئوفرزیس هنوز توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید نشده است ولی بصورت تجارتی در کانادا و اروپا در دسترس است.
تلسکوپ قابل جاگذاری (Implantable Telescope): این وسیله تلسکوپی کوچک است که تصویر را بزرگ کرده و بر روی شبکیه می اندازد. بزرگ شدن تصویر سبب می شود که نسبت قسمت تخریب شده ماکولا به اندازه تصویر کم شود و در نتیجه لکه هایی که در دید مرکزی دیده می شوند کوچکتر شوند. تلسکوپ مینیاتوری قابل جاگذاری (Implantable Miniature Telescope) در اواخر دهه 90 اختراع شد و در حال حاضر بر روی 200 بیمار آزمایش شده است.
وسایلی که برای کاهش بینایی استفاده می شوند: هر چند اخیراً پیشرفت های زیادی در درمان AMD صورت گرفته است ولی دید از دست رفته قابل بازگشت نیست. برای بیمارانی که دیدشان را از دست داده اند وسایلی وجود دارد که با استفاده از لنز های بزرگ کننده و نور زیاد به بهبود بینایی کمک می کنند. بعضی از این وسایل تصویر را به قسمت های محیطی تر شبکیه و خارج از محدوده ماکولا منتقل می کنند.