اشک مصنوعی
اشک مصنوعی چیست و چرا از آن استفاده می‌کنیم؟
خشکی چشم از بیماری‌های شایعی است که امروزه بیشتر جوامع درگیر آن هستند. استفاده مداوم از وسایل دارای صفحه نمایش مانند تلفن همراه و رایانه، قرارگرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی از جمله آلودگی هوا، افزایش سن، جراحی‌های چشم، مصرف زیاد دخانیات و… ابتلای افراد به این عارضه را افزایش داده است.
افزایش و شیوع خشکی چشم، متخصصان را بر آن داشت در صدد تولید محصولی برآیند که با کمک آن بتوان این مشکل را رفع کرد یا به حداقل رساند. در این مقاله توضیح می‌دهیم این محصول که به آن اشک مصنوعی گفته می‌شود چیست و از چه موادی ساخته شده است و سپس انواع آن، افرادی که باید از اشک مصنوعی استفاده کنند و کاربرد، مزایا و معایب استفاده از آن را بررسی می‌کنیم.
اشک مصنوعی چیست و از چه موادی ساخته شده است؟
اشک مصنوعی یک قطره استریل چشمی است که از آن برای کمک به تامین میزان رطوبت مورد نیاز چشم‌ها استفاده می‌شود. این محصول به عنوان یک جایگزین برای اشک طبیعی تولید شده است و برای افرادی که به دلیل بیماری‌های چشمی یا علائم خشکی چشم، اشک طبیعی به میزان کافی در چشمان آنها تولید نمی‌شود، مفید هستند.
در ساخت قطره اشک مصنوعی اغلب از موادی مانند آب، نمک فسفاته، پلیمرهای هیدروکسی‌پروپیل متیل‌سلولز، کربوکسی متیل‌سلولز و گلوکز استفاده می‌شود. این مواد به طور کلی بسیار ملایم هستند تا به راحتی با اشک طبیعی ترکیب شوند.
انواع اشک مصنوعی کدام اند؟
اشک مصنوعی به طور کلی به دو دسته اصلی قطره‌ها و پمادها تقسیم می‌شود. قطره ها نیز به دو نوع «با مواد نگهدارنده» و «بدون مواد نگهدارنده» که به تک دوز هم معروف هستند، تقسیم می‌شوند. در این بخش هرکدام از آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم. لازم است توجه داشته باشید که قبل از استفاده از اشک مصنوعی بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین نوع برای شرایط خاص چشم شما را معرفی و تجویز کند.
1. اشک مصنوعی با مواد نگهدارنده
این محصول با استفاده از مواد نگهدارنده‌ای که به آن افزوده شده است، ماندگاری زیادی دارد. شما هم می‌توانید این محصول را در حجم ۱۰ میلی‌متر از داروخانه‌ها تهیه کنید. فقط یادتان باشد از زمانی که درپوش آن را باز می‌کنید، فقط تا ۳۰ روز می‌توانید از آن برای درمان مشکل خشکی چشمهایتان استفاده کنید و پس از این مدت باقیمانده قطره باید دور ریخته شود. از ویژگی های مهم این نوع اشک می‌توان به جلوگیری آن از درگیری چشمان شما با آلودگی‌های باکتریایی اشاره کرد. البته متاسفانه در برخی موارد مشاهده شده که مصرف‌کنندگان این نوع قطره چشم، با عوارضی از جمله افزایش سوزش و تحریک چشم مواجه شده‌اند.
2. اشک مصنوعی تک دوز (بدون مواد نگهدارنده)
در ساخت قطره چشم یا اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده، از هیچ ماده نگهدارنده‌ای استفاده نمی شود. ویال اشک مصنوعی تک دوز را فقط می‌توان یک بار استفاده کرد و اگر درپوش آن را باز کنید، پس از یک بار چکاندن قطره، دیگر قابل استفاده نیست و باید آن را دور بیندازید. از ویژگی‌های این نوع قطره چشمی می‌توان به امکان استفاده آن برای تمام افراد خصوصا کسانی که خشکی چشمشان بیش از حد نرمال است، اشاره کرد. پس از بسیاری از جراحی های چشمی، پزشک توصیه می‌کند که بیمار تا مدتی خاص از این نوع دارو برای بهبود روند درمان استفاده کند.
3. اشک مصنوعی به صورت ژل
نوعِ سوم اشک مصنوعی را ژل‌ها یا پمادها تشکیل می‌دهند. چشم‌پزشکان معمولا این محصول را برای افرادی که از خشکی شدید چشم رنج می‌برند، توصیه می‌کنند زیرا اثرگذاری آن به دلیل ماندگاری بیشتر نسبت به قطره ها بیشتر است.
لازم به ذکر است نمی‌توان بدون تجویز پزشک از این نوع دارو استفاده کرد و باید حتما در طول مداوا و با تشخیص و تجویز پزشک، ژلی را که برای فرد مناسب‌تر است به میزان تعیین شده مورد استفاده قرار دهد.
چه افرادی باید از اشک مصنوعی استفاده کنند؟
- خشکی چشم: افرادی که احساس خشکی، سوزش، خارش و خستگی در چشم‌ها دارند از جمله کسانی هستند که به این محصول نیاز خواهند داشت. عواملی مانند استفاده بیش از حد از تلفن همراه و رایانه، آلودگی هوا، استفاده از لنز و برخی بیماری‌های چشمی، احتمال ابتلا به خشکی چشم و نیاز به استفاده از این محصول را افزایش می‌دهد.
- کمبود تولید اشک: برخی افراد به دلایل مختلف از جمله برخی بیماری‌های چشمی، استفاده از داروهای خاص و افزایش سن قادر به تولید کافی اشک نیستند. در این صورت، استفاده از قطره اشک مصنوعی کمک می‌کند تا رطوبت چشم‌ها به صورت متعادل ایجاد و حفظ شود.
- مراقبت از چشم‌ها: برخی افراد به ویژه در شرایط خاص مانند پس از جراحی چشم یا در دوران بارداری باید از چشمان خود مراقبت بیشتری داشته باشند. در این موارد، استفاده از اشک مصنوعی با تجویز پزشک، به تغذیه و رطوبت چشم‌ها کمک می‌کند.
- استفاده از لنز تماسی: استفاده از لنز تماسی احتمال خشکی چشم را افزایش می‌دهد. در این صورت، بهره گرفتن از اشک مصنوعی باعث کاهش علائم خشکی چشم و استفاده راحت‌تر از لنز تماسی خواهد شد.
- برخی بیماری‌های چشمی: برخی بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید و کراتوکونوس نقص در تولید اشک را به همراه دارند؛ در این شرایط استفاده از اشک مصنوعی ممکن است به بهبود علائم کمک کند.
با توجه به موارد فوق، استفاده از این دارو برای افرادی با علائم خشکی چشم و ناتوانی در تولید اشک، می‌تواند راه حلی مناسب و مؤثر باشد. با این حال، قبل از شروع هرگونه درمان جایگزین، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
اشک مصنوعی چه تاثیری روی چشم دارد؟
زمانی که با تجویز پزشک به مصرف اشک مصنوعی روی می‌آورید، در واقع باعث می‌شوید لایه بیرونی اشک ضخیم‌تر و پایداری آن بیشتر شود. در این صورت تجزیه اشک به تاخیر می‌افتد و قرنیه مرطوب می‌ماند.
کاربرد و مزایای استفاده از اشک مصنوعی
استفاده از قطره استریل چشمی بیشتر برای محافظت از چشم و رفع خشکی آن کاربرد دارد، اما لازم است بدانید با کمک اشک مصنوعی موارد زیر نیز اتفاق می‌افتد:
- رطوبت چشمان شما تامین و حفظ می‌شود.
- در صورتی که دچار بیماری چشمی مثل خشکی قرنیه و ملتحمه هستید، تحریک چشمان شما کاهش می‌یابد.
- خارش و سوزش چشم از بین می‌رود.
- از سطح چشمان شما محافظت می‌شود.
- از لنزهای تماسی نرم و سخت راحت‌تر استفاده می‌کنید.
معایب استفاده از اشک مصنوعی
درست است که قطره چشمی مزایای متعددی برای مصرف‌کنندگان دارد؛ اما نباید از عوارض یا اثرات منفی که ممکن است بر بعضی افراد بگذارد، غافل شد. این دارو نیز همانند سایر داروها ممکن است هنگام مصرف با عوارضی همراه باشد. از این رو حتما اگر موارد زیر را مشاهده کردید بلافاصله استفاده از این محصول را قطع کنید و با پزشک خود تماس بگیرید.
- تحریک چشم: برخی افراد ممکن است پس از استفاده از این دارو با تحریک در چشم‌ها مواجه شوند. این مسئله ممکن است به دلیل حساسیت به یکی یا چند ماده موجود در این محصول باشد.
- عوارض جانبی: استفاده بیش از حد یا نادرست از این محصول ممکن است منجر به عوارض جانبی شود؛ عوارضی مانند التهاب چشم یا تحریک سطح چشم که باید به محض مشاهده این موارد با پزشک تماس گرفت.
- وابستگی: برخی افراد هم ممکن است به طور ناخودآگاه به استفاده از این محصول وابسته شوند و برای حفظ رطوبت چشم‌ها به طور مداوم به مصرف این محصول نیاز داشته باشند.
- عدم تطابق با بدن: برخی از اشک‌های دارای مواد نگهدارنده ممکن است با ترکیبات شیمیایی بدن همخوانی نداشته باشند و منجر به عوارض ناخوشایندی شوند.
- تأثیر بر لنز تماسی: استفاده از قطره ها ممکن است تأثیرات جانبی بر لنزهای تماسی داشته باشد و باعث کاهش کارایی آنها شود.
ذکر این نکته هم ضروری است که بسیاری از این موارد قابل پیشگیری یا کنترل هستند؛ همچنین با رعایت دستورالعمل‌های پزشک معالج، استفاده مناسب و منظم از اشک مصنوعی می‌توان به بهبود علائم خشکی چشم کمک جدی کرد. در هر صورت قبل از استفاده از هر نوع محصول چشمی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش استفاده و دوز (میزان) مناسب را برای شما تعیین کند.
نحوه مصرف اشک مصنوعی
برای آنکه اشک مصنوعی بتواند تاثیر مثبت و قابل قبولی بر جای بگذارد باید نحوه مصرف آن را به خوبی دانست. در این مورد کافی است نکات زیر را درنظر داشت:
1. پیش از مصرف، دستهای خود را بشویید یا ضدعفونی کنید.
2. سر خود را عقب ببرید و به بالا نگاه کنید.
3. پلک خود را به آرامی به سمت پایین بکشید.
4. دارو را نزدیک چشم خود ببرید و به میزان دستور پزشک، قطره را داخل چشمتان بچکانید.
5. چشم خود را ببندید و چند ثانیه صبر کنید.
6. سعی کنید با فشار آرام و ملایم انگشتان خود در گوشه چشم که به بینی شما نزدیک است، مانع از خارج شدن قطره شوید.
موارد احتیاط در استفاده از اشک مصنوعی
- دارو را حتما طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
- از مصرف خودسرانه هر نوع از این دارو بپرهیزید.
- اگر از قطره و پماد چشمی همزمان استفاده می‌کنید، ابتدا قطره را چکانده و سپس پماد چشمی را مصرف کنید؛ بین دو دارو هم حدود ۵ دقیقه فاصله بیندازید.
- در صورتی که لنز تماسی دارید، حتما لنز را خارج کنید و سپس از قطره استفاده کنید.